Ses Biçimi Neden Önemli

Ses yapımcılarına MP3 ile birlikte Ogg Vorbis kullanma çağrısı

yazan Karl Fogel

---

Genel dağıtım için ses hazırlıyorsanız büyük olasılıkla zamanınızın %99,9'unu biçim, içerik ve üretim kalitesi hakkında düşünerek harcıyorsunuz ve %0,1'ini kayıtlarınızı hangi ses biçiminde dağıtacağınızı düşünerek harcıyorsunuz.

İdeal bir dünyada bu sorun olmayacaktır. Ses biçimleri; bir kitap tasarlama geleneği gibi veya müzik notası ve diğer yapı taşları gibi olacaktı: Herhangi bir kısıtlama olmaksızın herhangi birisinin kullanabileceği anlam kalıpları. Sayfa numarasını sayfanın üstüne yerleştirmek veya kitabın başına içindekiler tablosu koymak için kaygılanmanızdan daha fazla materyalinizi MP3 biçiminde dağıtmanın sonuçları hakkında kaygılanmanıza gerek kalmayacaktı.

Ne yazık ki içinde yaşadığımız dünya, bu şekilde ideal değil. MP3, patentli bir biçim. Yani, çeşitli şirketlerin, MP3 standardının belli yönleri üzerinde hükûmet ayrıcalıklı tekelleri olması ki, birisi bir MP3 dosyası oluşturduğunda veya dinlediğinde, bu şirketlerden biri tarafından yazılmamış yazılımla bile olsa, şirketler MP3 kullanımına izin verip izin vermeyeceğine karar verme hakkına sahiptir. Tipik olarak yaptıkları kuşkusuz para talep etmektir. Ancak koşullar tamamen onlara bağlı: İstedikleri takdirde MP3 kullanmanızı yasaklayabilirler. MP3 dosyaları kullanıyorsanız ve bu durumu bilmiyorsanız o zaman ya a) başka birisi, genellikle bir yazılım üreticisi, sizin için telif hakkı ücreti ödüyor ya da b) farkında olmayarak patentleri ihlal ediyorsunuz ve teoride bunun için dava açılabilir.

Buradaki zarar yalnızca senin için olan tehlikeden daha derine iner. Yazılım patenti, bir tarafa belli bir matematiksel gerçeği kullanma özel hakkını verir. Bu hak daha sonra satın alınabilir ve satılabilir, hatta bir mülk parçası gibi dava açılabilir ve yeni bir sahibin ne yapabileceğini asla öngöremezsiniz. Bu yalnızca soyut bir olasılık değildir: MP3 patentleri çoklu davalara konu olmuştur ve toplam zarar bir milyar dolardan fazladır.

Buradaki en önemli sorun ücretler değildir, iletişim ve iletişim araçları geliştirme özgürlüğü hakkındadır. MP3 gibi dağıtım biçimleri, İnternet'teki bilgi alışverişinin kalıplarıdır. Bir an için birisinin hava moleküllerinin ayarlanmış titreşimi hakkında bir patenti olduğunu hayal edin: Yalnızca bir konuşma yapmak ve bir dinleyici için gitar çalmak amacıyla bir lisansa gereksiniminiz olacak. Neyse ki hükûmetimiz uzun zamandır bilindik iletişim yöntemlerinin, hava moleküllerini titreştirmek veya kâğıt parçalarına simge yazmak gibi, patentlenebilir olmadığına inanıyordu: Hiç kimse onlara sahip olamaz, onlar herkesin kullanması için özgürdür. Ancak bu aynı özgürlükler daha yeni, daha az bilindik yöntemlere (dijital kodlama yoluyla sesleri betimlemek için belirli standartlar gibi) genişletilene dek ses yapıtları üreten bizler hangi biçimi kullandığımıza dikkat etmeli ve dinleyicilerimizin kullanmasını istemeliyiz.

Bir çıkış yolu: Ogg Vorbis biçimi

Ogg Vorbis, MP3'e bir alternatiftir. Yüksek ses kalitesine ulaşır, hâlâ iyi bir ses verirken MP3'ten daha küçük bir boyuta sıkıştırabilir (böylece size zamandan ve bant genişliği maliyetlerinden tasarruf sağlar) ve en önemlisi tamamen patentsiz olacak şekilde tasarlanmıştır.

Ogg Vorbis'te ses kodlayarak herhangi bir teknik kaliteden ödün vermezsiniz. Dosyalar iyi ses çıkarır ve çoğu oynatıcı onları nasıl oynatacağını bilir. Ancak parçalarınızı dinleyebilecek toplam kişi sayısını artıracak ve aynı zamanda dağıtım biçimlerinde patentsiz standartları kabul ettirmeye yardımcı olacaksınız.

Ogg Vorbis ana sayfası, www.vorbis.com, Vorbis olarak kodlanmış dosyaları hem dinlemek hem de üretmek için gereksiniminiz olan tüm bilgilere sahiptir. Siz ve dinleyicileriniz için en güvenli şey, Ogg Vorbis dosyalarını yalnızca sunmaktır. Ancak hâlâ yalnızca MP3'ü çalıştırabilen bazı oynatıcılar olduğundan ve dinleyiciyi kaybetmek istemediğiniz için ilk adım hem Ogg Vorbis'i hem de MP3'ü sunmaktır ancak indirenlere (belki bu yazıya bağlantı vererek) tam olarak neden Ogg Vorbis'i desteklediğinizi açıklayabilirsiniz.

Ve Ogg Vorbis ile bir miktar dinleyici bile kazanacaksınız. Bunu yapmanın yolu:

MP3 patent sahipleri şimdiye kadar bireysel kullanıcılara ödeme talepleri ile rahatsız etmeyecek kadar akıllıydılar. Bunun patentler hakkında kamunun bilinçlendirilmesini (ve sonunda muhalefeti) teşvik edeceğini biliyorlar. Bunun yerine MP3 biçimini uygulayan ürünlerin yapımcılarının peşine düşerler. Bu şantajların kurbanları bitkin bir şekilde omuz silkiyor ve ödüyor, bu da daha sonra kullanıcılara gizli bir şekilde aktarılıyor. Ancak herkes ödeme yapacak bir konumda değildir: Dinleyicilerinizden bazıları ses dosyalarını oynatmak için özgür yazılım programlarını kullanır. Bu yazılım özgürce kopyalandığından ve indirildiğinden ya yazarların ya da kullanıcıların patent ücreti ödemeleri, yani MP3 biçiminin altında yatan matematiksel gerçekleri kullanma hakkını ödemeleri için kullanışlı hiçbir yol yoktur. Sonuç olarak kullanıcıların dinlemek istedikleri parçalar kendileri mükemmel bir şekilde özgür olsalar bile bu programlar bu programlar yasal olarak MP3'ü gerçekleştiremez! Bu durum nedeniyle dünya çapında milyonlarca kullanıcısı olan, GNU/Linux işletim sisteminin bazı dağıtıcıları, MP3 oynatıcıları yazılım dağıtımlarına dâhil edememiştir.

Neyse ki bu gibi kullanıcıların yapıtlarınızı her dinlemek istediklerinde sivil itaatsizliğe girmelerini istemenize gerek yoktur. Ogg Vorbis'i sunarak hiçbir dinleyicinin seçmedikçe patentli bir dağıtım biçimine müdahil olmasına gerek kalmamasını ve ses yapıtlarınızın fark edilmeyen lisanslama zorunluluklarıyla hiçbir zaman engellenmemesini sağlarsınız. Sonunda Ogg Vorbis'in standart olarak kabulünün artması, MP3 patent sahiplerinin bazılarının gitgide daha öngörülemez davranışları ile birleştiğinde MP3 dosyaları sunmayı herhangi bir şekilde elverişsiz hâle getirebilir. Ancak o gün gelmeden önce bile Ogg Vorbis; İnternet'teki tek taşınabilir, telif ücreti olmayan ses biçimi olmayı sürdürüyor ve desteklemek için biraz ek çabaya değer.