1
00:00:00,000 --> 00:00:01,999
Камп'ютары

2
00:00:02,000 --> 00:00:05,999
Я палюбіў іх яшчэ з часоў, як здолеў купіць свой уласны.

3
00:00:06,000 --> 00:00:08,999
Гэта было ў пачатку сучаснай камп'ютарнай эры,

4
00:00:09,000 --> 00:00:10,999
у 1980-ых гг.

5
00:00:11,000 --> 00:00:13,999
Я меў мноства розных камп'ютараў

6
00:00:14,000 --> 00:00:16,999
і на людзях выказваў сваю прыхільнасць да пэўных мадэляў.

7
00:00:17,000 --> 00:00:23,999
Але нядаўна я, як і многія іншыя, звярнуў увагу
на гэтак званае свабоднае праграмаванне.

8
00:00:24,000 --> 00:00:25,999
Дасюль ідуць спрэчкі, што ж гэта значыць,

9
00:00:26,000 --> 00:00:27,999
і таму я хачу дапамагчы высвятліць гэта,

10
00:00:28,000 --> 00:00:30,999
бо ў гэтым годзе ў руху будзе юбілей,

11
00:00:31,000 --> 00:00:33,999
і я хачу ўзяць удзел у святкаванні і дапамагчы людзям

12
00:00:34,000 --> 00:00:35,999
убачыць будучыню свабоднага праграмавання.

13
00:00:37,000 --> 00:00:40,999
Калі ў вас у хаце ёсць сантэхніка,

14
00:00:41,000 --> 00:00:42,999
магчыма, вы не разумееце, як гэта працуе.

15
00:00:43,000 --> 00:00:44,999
Але ў вас могуць быць сябры, які ведаюць гэтую справу,

16
00:00:45,000 --> 00:00:50,999
і яны могуць параіць вам тут пасунуць трубу,
там засаўку ці які кран.

17
00:00:51,000 --> 00:00:52,999
Гэтак робячы, вы ж не парушаеце закон, праўда?

18
00:00:53,000 --> 00:00:54,999
Бо гэта ваша хата і ваша сантэхніка.

19
00:00:55,000 --> 00:00:56,999
Але вы не можаце зрабіць гэтаксама
з сваім камп'ютарам.

20
00:00:57,000 --> 00:00:59,999
Вы не можаце падладзіць аперацыйную сістэму,

21
00:01:00,000 --> 00:01:06,999
вы не можаце падзяліцца сваімі думкамі
пра яе з іншымі людзьмі,

22
00:01:07,000 --> 00:01:11,999
бо Apple і Microsoft, якія вырабляюць
дзве найпапулярнейшыя аперацыйныя сістэмы,

23
00:01:12,000 --> 00:01:14,999
упэўненыя, што гэта яны імі валодаюць,

24
00:01:15,000 --> 00:01:17,999
і ніхто іншы не мае права іх змяняць.

25
00:01:18,000 --> 00:01:19,999
Магчыма, для вас гэта гучыць натуральна:

26
00:01:20,000 --> 00:01:21,999
"А чаму не?"

27
00:01:22,000 --> 00:01:23,999
Але чаму вы не маеце права рабіць, што пажадаеце?

28
00:01:24,000 --> 00:01:31,999
І чаму грамада не можа змяняць, удасканальваць, дзяліцца?

29
00:01:32,000 --> 00:01:33,999
Бо якраз гэтак і працуе навука...

30
00:01:34,000 --> 00:01:35,999
Усе веды свабодныя,

31
00:01:36,000 --> 00:01:37,999
і ў добрай навуцы ведамі дзеляцца.

32
00:01:38,000 --> 00:01:39,999
Калі гэта не так, гэта кепская навука,

33
00:01:40,000 --> 00:01:42,999
гэта тыранія.

34
00:01:43,000 --> 00:01:44,999
З гэтага ўсё і пачалося.

35
00:01:45,000 --> 00:01:46,999
Адзін чалавек, звалі яго Рычардам Столманам,

36
00:01:47,000 --> 00:01:49,999
25 гадоў таму, ледзь не ў гэты самы дзень, вырашыў

37
00:01:50,000 --> 00:01:53,999
напісаць з нічога зусім новую аперацыйную сістэму.

38
00:01:54,000 --> 00:01:59,999
Ён назваў яе GNU, што значыць "GNU is Not Unix"
(GNU - гэта не Unix),

39
00:02:00,000 --> 00:02:01,999
бо гэта сапраўды не быў Unix,

40
00:02:02,000 --> 00:02:04,999
і хаця сістэма падобная да Unix,

41
00:02:05,000 --> 00:02:10,999
але кожны яе складнік, кожны модуль, кожны ўрывак коду

42
00:02:11,000 --> 00:02:13,999
(а гэта вялізарны код, бо ён працуе на многіх платформах)

43
00:02:14,000 --> 00:02:19,999
падтрымоўвае грамада, падтрымоўваюць праграмісты,

44
00:02:20,000 --> 00:02:25,999
якія далучыліся да супольнасці GNU,
каб удасканаліць код гэтых праграм.

45
00:02:26,000 --> 00:02:31,999
Кожную дыстрыбуцыю GNU  

46
00:02:32,000 --> 00:02:34,999
правяраюць, апрацоўваюць, паднаўляюць

47
00:02:35,000 --> 00:02:39,999
людзі, якія зацікаўленыя ў стварэнні
дасканалай аперацыйнай сістэмы,

48
00:02:40,000 --> 00:02:45,999
якую б выкарыстоўвалі на разнастайных платформах
як мага больш карыстальнікаў.

49
00:02:47,000 --> 00:02:53,999
І вось прыйшоў час, калі трэба было напісаць ядро,
цэнтральную частку сістэмы.

50
00:02:55,000 --> 00:02:56,999
І тады Лінус Торвальдс, пра якога вы можа нешта чулі,

51
00:02:57,000 --> 00:02:58,999
напісаў гэткае ядро і назваў яго ў свой гонар:

52
00:03:00,000 --> 00:03:01,999
Лайнукс.

53
00:03:03,000 --> 00:03:04,999
Або Лінукс, як кажуць людзі.

54
00:03:07,000 --> 00:03:08,999
І вось Лінукс стаў ядром, якое працуе ў сістэме GNU.

55
00:03:11,000 --> 00:03:12,999
І вось я тут дзеля таго,

56
00:03:14,000 --> 00:03:19,999
каб нагадаць вам, што GNU і Лінукс ёсць двума кітамі,
на якіх стаіць грамада свабоднага праграмавання,

57
00:03:20,000 --> 00:03:21,999
тыя людзі, якія вераць, - і гэта вельмі важна, -

58
00:03:24,000 --> 00:03:25,999
што праграмы мусяць быць свабоднымі,

59
00:03:26,000 --> 00:03:27,999
што супольнасцям карыстальнікаў
трэба даць права адаптаваць праграмы,

60
00:03:28,000 --> 00:03:35,999
змяняць іх, удасканальваць і дзяліцца паляпшэннямі,

61
00:03:36,000 --> 00:03:37,999
як у навуцы.

62
00:03:38,000 --> 00:03:39,999
Вось што гэта значыць.

63
00:03:40,000 --> 00:03:42,999
Як добрыя навукоўцы дзеляцца сваімі здабыткамі,
як усе веды адкрытыя і свадобныя,

64
00:03:43,000 --> 00:03:44,999
таксама мусіць быць і з аперацыйнымі сістэмамі.

65
00:03:46,000 --> 00:03:47,999
Таму калі вы падтрымоўваеце GNU, 

66
00:03:48,000 --> 00:03:50,999
падтрымоўваеце Лінукс,
Фундацыю свабоднага праграмавання,

67
00:03:52,000 --> 00:03:55,999
мабыць, вы цяпер думаеце: "А як я магу дапамагчы?"

68
00:03:56,000 --> 00:04:00,999
Найперш, вы можаце пачаць выкарыстоўваць
сістэму GNU/Linux на сваім камп'ютары.

69
00:04:01,000 --> 00:04:02,999
Гэта прасцей, як вы думаеце.

70
00:04:03,000 --> 00:04:06,999
Проста наведайце сайт "gnu.org" і пашукайце сістэму,
якая б вам больш пасавала.

71
00:04:07,000 --> 00:04:09,999
Напрыклад, калі вам падабаецца графічны інтэрфэйс,

72
00:04:10,000 --> 00:04:13,999
абярыце што-небудзь кшталту gNewSense.

73
00:04:14,000 --> 00:04:16,999
Вы можаце знайсці яе на сайце gnu.org.

74
00:04:17,000 --> 00:04:18,999
А калі вы выдатны мазгар,

75
00:04:19,000 --> 00:04:20,999
можаце паспрабаваць сябе ў праграмаванні.

76
00:04:21,000 --> 00:04:22,999
Вы можаце пашырыць той абсяг ведаў,

77
00:04:23,000 --> 00:04:25,999
які зрабіў з GNU і Лінукса тое, чым яны цяпер ёсць.

78
00:04:26,000 --> 00:04:27,999
Ва ўсякім разе,

79
00:04:28,000 --> 00:04:29,999
я спадзяюся, вы далучыцеся

80
00:04:30,000 --> 00:04:32,999
да маіх віншаванняў для GNU
з дваццаць пятым днём народзінаў.

81
00:04:33,000 --> 00:04:34,999
Ну, давайце разам...

82
00:04:38,000 --> 00:04:39,999
З днём народзінаў, GNU!

83
00:04:40,000 --> 00:04:41,999
Дваццаць пяць гадоў.

84
00:04:42,000 --> 00:04:43,999
Аперацыйная сістэма будучыні.

85
00:04:44,000 --> 00:04:45,999
Свабода!

86
00:04:53,000 --> 00:04:54,999
Добрая, як сапраўдны шакалад.

87
00:04:55,000 --> 00:04:56,999
Найсмачнейшая аперацыйная сістэма ў свеце...

88
00:04:57,000 --> 00:04:58,999
да таго ж свабодная.

89
00:05:49,000 --> 00:05:50,999
Субтытры: Ігар Грачышка